In 1941 verstrekte Maison Hirsch een opdracht tot verbouwing van de werkruimtes van het Hirsch-gebouw aan Grimmon. Zes jaar eerder had hij in dit gebouw de etalages aan het Kleine Gartmanplantsoen verbouwd, en in 1937 het Café-Restaurant Savoy aan de zijde tegenover het Americain Hotel.
Voor het winkelend publiek was Hirsch een rijk ingericht modepaleis. Maar hoewel het bedrijf bekend stond als een goede werkgever, werd op de verdiepingen boven de winkel in ongezonde, donkere en tochtige ateliers gewerkt. Er was dertig jaar lang geen onderhoud gepleegd. Namens Hirsch trad bedrijfsleider Stock op als opdrachtgever voor de verbouwing.
Schaarste
Grimmon beschreef zijn opdracht in 1942 in het Bouwkundig Weekblad. Het artikel werd gepubliceerd met foto’s die Eva Besnyö
Eva Marianna, Boedapest (H), 29-04-1910 – Laren 12-12-2003 (93) in juli 1941 had gemaakt:
“De ateliers van de firma Hirsch & Cie die zich bevinden op de 5e, 4e, 3e en bovendien op een gedeelte van de 2e verdieping van het bekende gebouw aan het Leidseplein, beslaan een oppervlakte van ca. 3500 m2. Daar de inrichting van deze ateliers, die thans 30 jaren in gebruik zijn, zeer verouderd was en niet mee aan de tegenwoordige eisen voldeed, waren er verschillende veranderingen en vernieuwingen nodig. Noodzakelijk waren: verplaatsingen en vergrotingen der ateliers om meer zon en daglicht en tevens ook om een beter overzicht te krijgen, een betere elektrische verlichting, een betere ventilatie en goede tochtwering, het maken van dubbele ramen op de Noord- en windzijden, afsluiting van de pers- en strijkruimten van die van de overige ateliers, beleggen van de bestaande stenen werkvloer met eikenhout, het licht schilderen van de ruimten: plafonds, wanden en ramen en vernieuwing der meubelen: werktafels, kasten, kledingrekken enz. Verder was een kantine met keuken nodig voor een personeel van 400 mensen. Deze zaal moest ook kunnen worden gebruikt voor bijeenkomsten. De grootst mogelijke eenvoud is betracht ook al door duurte en schaarste der materialen. De werkzaamheden werden in 6 maanden uitgevoerd tijdens de gewone gang van zaken zonder enige stagnatie in het bedrijf.”Grimmon (1942)
Socialisme
Stock “heeft architect Grimmon aan het werk gezet en na vijf maanden zijn er nu drie verdiepingen naar de eisen des tijds verbouwd en ingericht”, schreef Het Volk over de verbouwing op 14 november 1941. “Muren zijn uitgebroken, vensters zijn aangebracht, lokalen vergroot en trappen verbreed. Er zijn houten vloeren gekomen, overal zijn dubbele vensters gemaakt, die tocht uitsluiten. Muren en plafonds zijn licht geschilderd. Hier en daar heeft men planten rond zuilen neergezet en er is voor goede, gelijkmatige verwarming gezorgd. Werktafels zijn zo geconstrueerd, dat niemand gebukt behoeft te werken. Kasten zijn naar de eisen ingericht, materiaal is op de magazijnen opgeslagen en er zwerven geen gebruiksvoorwerpen in de lokalen. Overal heerst orde en het moet inderdaad een genoegen zijn onder zulke omstandigheden te werken.”Het Volk, 15 november 1941
Bij de oplevering werd een personeelsbijeenkomst georganiseerd waarbij onder meer vertegenwoordigers van de Rijkscommissaris voor de stad Amsterdam en het N.V.V. aanwezig waren. “Het is een daad van eenvoudig socialisme, dat in een bedrijf recht heerst en de werker wordt erkend. Daarom ook moet hij er zeker van zijn dat hij zijn rust kan nemen in een behoorlijke omgeving. Het socialisme bestaat uit kleine dingen en daarom eist het ook, dat men het elkaar zo aangenaam mogelijk maakt en het samenwerken tot een vreugde doet worden”, sprak de vertegenwoordiger van het N.V.V.
Arnold Kahn
Van de vernieuwing is slechts enkele jaren gebruik gemaakt. Toen de opdracht aan Grimmon werd verstrekt was het al oorlog; daarna dwongen de Duitsers de Joodse directie om te vertrekken. Arnold KahnBernard Arnold, Amsterdam 27-02-1886 – Buchenwald (D) 29-05-1941 (55) werd begin 1941 opgepakt, lang voor dat deportaties in de zomer van 1942 op gang kwamen; mogelijk vanwege een anti-Duitse toespraak die hij op Oudjaar 1940 had gehouden.Bakker, Huyser (na 2012) Hij stierf op 29 mei 1941 in Buchenwald; Het Joodsche Weekblad publiceerde een rouwadvertentie.
In de jaren 1942 en 1943 werd Hirsch volledig geplunderd; voorraden en inventaris werden naar Duitsland overgebracht. Veel van de merendeels Joodse werknemers hebben de oorlog niet overleefd.
Robert Berg
Robert Berg overleefde de oorlog wel. Samen met de familie Kahn zette hij Hirsch vanaf 1947 voort op de begane grond en de helft van de eerste verdieping van het gebouw. Deze ruimtes werden in 1948 opnieuw ingericht na een verbouwing door Hein SalomonsonAmsterdam 10-09-1910 – Amsterdam 05-05-1994 (83) en Alexander Bodon.Hongaar, geboren Wenen (0) 06-09-1906 – Amsterdam 22-01-1993 (87) De winkel bleef hier gevestigd tot 1976; op de overige verdiepingen zaten verschillende andere bedrijven. Vanaf 2012, een eeuw na de oplevering van de nieuwbouw, heeft Apple Store het gebouw grotendeels in gebruik; er is ook een kantoor van ABN AMRO gevestigd.
Het Hirsch gebouw is een Rijksmonument.Nr. 518447 Van het oorspronkelijke interieur is weinig tot niets bewaard gebleven.
© Archief Grimmon
