In 1928 schreef de gemeente Enschede een meervoudige opdracht uit onder vijf architecten. Aan hen werd gevraagd om schetsontwerpen voor een nieuw Raadhuis. Het College van B&W formuleerde zijn ambitie voor het ontwerp als volgt: “In onze werkstad is geen plaats voor een gebouw dat opvalt door weelde, wel mag het blijk geven van het welvaren waarin Enschede zich kan verheugen.”
De ontwerpen werden onder motto ingediend en anoniem beoordeeld.
Gijs Friedhoff
Gijs Friedhoff,
Gijsbert, Rotterdam 21-07-1892 – Haarlem 20-09-1970 (78), Rijksbouwmeester van 1946-1958 die enkele jaren eerder het Raadhuis van Sliedrecht had ontworpen, won de prijsvraag met zijn ontwerp In d’oude stad. Het Stadhuis van Stockholm, in 1912 ontworpen door de Zweedse architect Ragnar Östberg,Stockholm (Zweden) 14-07-1866 – Stockholm (Zweden) 05-02-1945 (78) was een inspiratiebron voor Friedhoff (die in Stockholm stage had gelopen); de toren van het Raadhuis van Enschede was er direct aan ontleend. Het werk van Scandinavische architecten ondervond in deze periode meer belangstelling van Nederlandse architecten; in dezelfde periode ontwierp Ad van der SteurAdrianus, Haarlem 27-09-1893 – Rotterdam 13-12-1953 (60) het nieuwe Museum Boijmans in Rotterdam met een vergelijkbare toren.
De opdracht van de gemeente Enschede bevatte tevens het merendeel van het interieurontwerp. Voor de inrichting van de verschillende ruimtes droeg Friedhoff meerdere ontwerpers voor.Gesprek met Harry Abels, architect restauratie Raadzaal Stadhuis Enschede in samenwerking met Merkx en Girod architecten, 10 oktober 2019 Het Raadhuis van Enschede werd een Gesamtkunstwerk waarin architectuur, interieurontwerp en beeldende kunst zijn geïntegreerd. Tal van burgers droegen met schenkingen bij aan de verfraaiing van het raadhuis, dat werd gebouwd in de jaren 1930-1933.
Interieurontwerp en meubilair
Vermoedelijk werd Ad Grimmon betrokken bij het Raadhuis van Enschede naar aanleiding van het interieurontwerp en meubilair dat hij enkele jaren eerder had gemaakt voor de burgemeesterskamer van Amsterdam die, evenals de Trouwkamer aldaar, onder zijn leiding als Gesamtkunstwerk tot stand was gebracht.
Grimmon ontwierp ook in Enschede de inrichting en het meubilair van de burgemeesterskamer.Algemeen Handelsblad, 4 augustus 1933 Meubelen en betimmeringen zijn uitgevoerd in massief donkerkleurig teakhout, versierd met smalle bandjes wit metaal. Het bureau voor de burgemeester bevat een bijzonder detail: een uitsparing in het bureaublad met een glasplaat, waaronder een lade voor de burgemeestersketting was bevestigd. Zo was de ketting ook altijd te zien wanneer hij niet werd gedragen. Het bureau is naar de huidige maatstaven te laag: de burgemeesters kunnen hun benen er niet meer onder kwijt; het wordt niet meer gebruikt.Gesprek met Dirk Baalman, directeur Het Oversticht, 21 november 2013
De bureaustoel van de burgemeester werd bekleed met aubusson handnaaldwerk; Enschedese dames borduurden het stadswapen volgens deze tapisserie techniek in de rug van de stoel. De gewone stoelen zijn bekleed met leer in de kleur van de velours gordijnen.Twentsche Courant 3 maart 1933; H.C. Verkruysen, Bouwkundig Weekblad 31, 1933; Historie gemeentehuis Enschede; Het Oversticht, zonder datering; website Stichting Cultureel Erfgoed Enschede 2015
In de jaren waarin het Raadhuis tot stand kwam experimenteerde Grimmon met modern meubilair dat in 1932 werd geproduceerd bij de Amsterdamse Machinefabriek en Metaalgieterij Wiener & Co. Een stalen tafel met glasplaat uit de Wiener-reeks plaatste hij in de burgemeesterskamer van Enschede.
Paardenhaar
Op de vloer van de burgemeesterskamer kwam een vast handgeknoopt tapijt van naturel witte wol “met enige versierende lijnen aan de rand”. Het tapijt in deze en andere ruimtes werd ontworpen door Tom PoggenbeekThomas Gustaaf Wilhelm, 09-07-1872 Amsterdam – 06-12-1942 Amsterdam (70) van tapijtknoperij Kinheim te Beverwijk.
Voor de wandbespanning koos Grimmon langdradig velours in lichte kleur; de gordijnen waren donkerder. Bij de renovatie in 2013, die nodig was om te kunnen voldoen aan de wettelijke brandveiligheidsvoorschriften en om asbest te saneren, bleek de bespanning met paardenhaar op de wand te zijn bevestigd. Er moest een vakman uit Parijs aan te pas komen die deze techniek nog kende.Gesprek met Ton Schaap, stadsstedenbouwer van Enschede, 26 september 2019
De verlichtingsornamenten in dit vertrek en in de gang werden ontworpen door Frits Lensvelt,Frederik Willem Hendrik, Rijswijk 07-03-1886 – 23-07-1945 Middelburg (59) die onder meer werkte als graficus, meubelontwerper en interieurarchitect. De lampen werden gemaakt door de glasfabriek Leerdam.
De muurschildering in de nis achter het bureau werd gemaakt door Reyer StolkReijer Johan Antonie, 30-03-1896, Ngunut (Indonesië) – 24-03-1945, Amsterdam (49) uit Amsterdam. “Deze artiest is met deze schildering “m.i. niet gelukkig geweest”, schreef H.C. Verkruysen direct na de oplevering van het nieuwe gebouw in het Bouwkundig Weekblad. “De grote figuur is niet fraai van kleur en valt volkomen uit de compositie en toon van het gehele vertrek.”H.C. Verkruysen (1933)
Het Raadhuis van Enschede is een Rijksmonument.Nr. 510599 De gemeente Enschede en Het Oversticht maakten er in 2009 een filmpje over. Friedhoff werd in 1946 Rijksbouwmeester; hij was de laatste die in zijn functie als Rijksbouwmeester ook zelf gebouwen ontwierp.
© Archief Grimmon
