In ‘de koffer‘ met documenten van Ad Grimmon, die ik in 2014 vond bij het antiquariaat van Wilma Schuhmacher, trof ik een intrigerende foto met de tekst Circus Kavaljos, zoals met grote letters boven de vermoedelijke toegang is vermeld. Alle verdere informatie ontbrak. In de loop der jaren vond ik hier en daar wat kleine berichten in oude kranten. De eerste, intrigerende informatie doet vermoeden dat er achter het Circus Kavaljos een groter verhaal schuilgaat.
In januari 1936 nam een aantal Amsterdamse industriëlen het initiatief tot een inzamelingsactie voor twee zeer verschillende goede doelen: voor het Nederlandse Rode Kruis, dat een hulpactie had opgezet voor Abessinië (het huidige Ethiopië), waar Mussolini een inval had gedaan, en daarnaast voor Maatschappij Apollo, een fonds voor oude acteurs.
Vlissingse Courant, 21 januari 1936
De initiatiefnemers, allen paardenliefhebbers, wilden hiernaast ook belangstelling voor het fenomeen circus wekken. Ze brachten geld bijeen om een klein tijdelijk circus te laten bouwen op het achtererf van de Hollandsche Manege aan de Vondelstraat 140. Deze manege was in 1880 ontworpen door Dolf van Gendt.Adolf Leonard, Alkmaar 18-04-1835 – Alkmaar 28-04-1901 (66) Het gebouw is een Rijksmonument;Nr. 5908 het is nog steeds als manege in gebruik.
Bernard van Leer
De Hollandsche Manege werd, inclusief paarden, indertijd regelmatig afgehuurd door de steenrijke eigenzinnige ondernemer en paardenliefhebber Bernard van Leer.Amersfoort 27-12-1883 – Den Haag 06-01-1958 (73) Van Leer was oprichter van het reizende Circus Kavaljos, Het Circus der Amateurs dat op verschillende plaatsen voorstellingen gaf om fondsen te werven; aanvankelijk alleen in Nederland, later ook daarbuiten.
De editie van Circus Kavaljos in 1936 werd ontworpen door Ad Grimmon en Piet Grossouw.Pieter Hermanus, 1890-1957 (67) Aan de Vondelstraat 140, verborgen op de binnenplaats van de manege hadden de architecten “kans gezien een saloncircus met eigen stallen op te bouwen, rijk en toch eenvoudig in wit, blauw en zilver.”Leeuwarder Nieuwsblad, 27 januari 1936 en 30 januari 1936 Vele kranten beschreven het sprookjesachtige interieur, dat te bereiken was via een witte gang waarin schilderijen hingen met circustaferelen evenals vier paardenfiguren van gips, gegoten naar een beeld Grimmon’s vriend, de beeldhouwer John Rädecker.Gooi en Eemlander 1 februari 1936
Amsterdamse elite
Het circus bracht vier avondvoorstellingen voor een publiek van 300 bezoekers. Het programma bevatte rij- en dressuurnummers, er was ruimte voor acht paarden in galop. Voor het eerst in Nederland traden de organiserende chevaliers d’industrie ook zelf als ruiters of amazones op. Bij de opening op 25 januari 1936 zat de Amsterdamse elite in avondkleding en rijkostuums op de voorste rijen rond de grote piste met zand en zaagsel.
Wegens groot succes werd een maand na de eerste reeks voorstellingen, een tweede serie optredens geprogrammeerd in Amsterdam, van 7 tot en met 15 maart 1936. Ook van dit programma werden de opbrengsten geschonken aan goede doelen.
Multinational
De verpakkingsfabriek van Van Leer uit Vreeland groeide na de oorlog uit tot de beursgenoteerde multinational Koninklijke Van Leer Emballage. In 1949 richtte Van Leer een fonds op dat ook nu nog actief is. De Bernard van Leer Foundation richt zich wereldwijd op kinderen in achterstandssituaties.
Circus Kavaljos Archief bij het Allard Pierson Museum
In 2015 vergaarde het Archief Grimmon bovenstaande informatie. Vijf jaar verscheen de blog 1941: Met een circus op reis. Deze blog was geschreven door Hans van Keulen en gedateerd 1 mei 2020. De tekst is gebaseerd op het Circus Kavaljos-archief, dat zich bevindt in de theatercollectie van het Allard Pierson Museum in Amsterdam.
© Archief Grimmon
