Toos Brondgeest

Toos BrondgeestinfoCatharina Gertruda Maria, Den Haag 24-01-1888 – Castricum 31-08-1983 (95) werd in 1888 geboren in Den Haag. Haar vader Jan BrondgeestinfoJohannes Adrianus Josephus, Utrecht 27-04-1853 – Noordwijk 05-01-1921 (68) kwam uit Utrecht, hij was beroepsmilitair als sergeant-majoor der Grenadiers en Jagers. Haar Duitse moeder Emma AchternbuschinfoEmma Mathilde, Krefeld (D), 07-12-1853 – Den Haag 04-07-1924 (70) was verpleegster. De familie Brondgeest woonde op verschillende plaatsen in Nederland, onder meer in Oudenbosch en Weert, waar Jan Brondgeest korte tijd was gestationeerd. Tenminste vanaf 1914 verbleef hij in een verpleeginrichting in Noordwijk, waar hij zeven jaar later zou overlijden.
Toos had twee oudere broers. George BrondgeestinfoGeorge Alphonse Mathias, Den Haag 12-04-1884 – ? 21-03-1957 (73) werd ‘ambtenaar bij het Boschwezen’ in Nederlands Oost-Indië. Hij trouwde viermaal, waarvan de eerste keer met de handschoen, en had kinderen in Magelang, Poerwadi en Buitenzorg.
Carel BrondgeestinfoCarolus Alphonse Maria, Den Haag 06-03-1886 – Rochford (VK) 27-02-1965 (78) was aanvankelijk elektrotechnisch ingenieur. Hij vertrok na de Eerste Wereldoorlog naar China, kreeg een dochter uit een relatie met een Chinese en trouwde in 1920 vanuit Peking eveneens met de handschoen, die van de Nederlandse Cornelia Kruijswijk.infoCornelia Wilhelmina, 16-01-1895 – ? 1995 (100)‘]info In 1929 hertrouwde hij met de Russin Anna Grigorievna Staheeva.info(Y)Elabuga of Jelaboega (R) 04-03-1904 – ? 1958 (54) In 1942 vluchtte hij uit Peking in januari 1942 en sloot zich aan bij de troepen van Mao Tse Tung en ging later vanuit Tsjoen­king naar Ceylon, waar hij Chinese geheime agenten opleidde voor werk op Sumatra. Vanwege steeds eigenmachtiger optreden in de oorlog en na de Japanse capitulatie werd hij uit het leger ontslagen. Hij overleed in 1965 in Groot-Brittannië.infoVan der Zeeuw (2002)

Meerhuizen
Zelf bleef Toos voorlopig in Nederland. Rond de eeuwwisseling ging ze naar de HBS, wat uitzonderlijk was voor meisjes in die tijd. Ze werd dagbladschrijfster. Het oudste teruggevonden artikel dat zij als journaliste schreef dateert uit 1913 en betreft een interview met dr. Mia BoissevaininfoMaria, Amsterdam 08-04-1878 – Londen (VK) 08-03-1959 (80) over de tentoonstelling De Vrouw 1813-1913 die plaatsvond in Meerhuizen. Het artikel werd gepubliceerd in de reeks Interviews met merkwaardige personen van onzen tijd.infoBrondgeest (1913)
Meerhuizen was een vervallen zeventiende eeuws landhuis aan de AmsteldijkinfoVolgens gegevens beeldbank Stadsarchief Amsterdam nr. 109-115; ook genoemd is nr. 219. Volgens Van Burkom stond het gebouw aan de andere kant van de Vrijheidslaan op de locatie van de tramremise Lekstraat, e-mail Van Burkom, 29 juni 2014 waar Charley Toorop,infoAnnie Caroline Pontifex, Katwijk aan Zee 24-03-1891 – Bergen 05-11-1955 (63) Peter AlmainfoPetrus, Medan (Nederlands-Indië) 18-01-1886 – Amsterdam 23-05-1969 (80) en John RädeckerinfoJohannes Anton, Amsterdam 05-09-1885 – Amsterdam 12-01-1956 (70) voor korte of langere tijd woonden. Hier ontmoetten mensen zoals Wim Schuhmacher,infoWytze Gerrit Carel, Amsterdam 28-02-1894 – Amsterdam 05-06-1986 (92) Carel WillinkinfoAlbert Carel, Amsterdam 07-03-1900 – Amsterdam 19-10-1983 (83) en Victor van VrieslandinfoVictor Emanuel, Haarlem 27-10-1892 – Amsterdam 29-10-1974 (86) elkaar.

Tentoonstelling De Vrouw 1813-1913
De Vrouw 1813-1913 was de laatste tentoonstelling die in Meerhuizen plaatsvond; van mei tot oktober 1913. Deze tentoonstelling was georganiseerd op initiatief van de feministes Mia Boissevain en Rosa ManusinfoRosette Susanna, Amsterdam, 20-08-1881 – Ravensbrück (D), waarschijnlijk 28-04-1943 (61) en ging over de positie van vrouwen in Nederland sinds een eeuw bevrijding van de Fransen. Koningin WilhelminainfoWilhelmina Helena Pauline Maria, Den Haag 31 augustus 1880 – Apeldoorn 28 november 1962 (82) bezocht de tentoonstelling op 15 mei en kreeg er de catalogus aangeboden. Het ontwerp voor affiche en boekomslag werd gemaakt door Wilhelmina Drupsteen,infoWilhelmina Cornelia, Amsterdam 10-10-1880 – Oosterbeek 04-02-1966 (86) winnares van de prijsvraag voor het aanplakbiljet, die uitsluitend openstond voor mededinging door Nederlandse vrouwen. De belangstelling voor de tentoonstelling was groot – met name op Tweede Pinksterdag, toen er een concert werd gegeven door een orkest dat ook uitsluitend uit vrouwen bestond.infoOp 11 mei, Eerste Pinksterdag, kwamen er 5000 betalende bezoekers; op Tweede Pinksterdag waren dat er 8000. Nieuws van den Dag, 14 mei 1913 Weer een eeuw later, begin 2014, werd de tentoonstelling gememoreerd in de Koninklijke Bibliotheek.

Ad Regoort en de N.V. Vereenigde Fotobureaux
Toos heeft de tentoonstelling in 1913 bezocht, evenals Mozes Vaz Dias,infoMozes Salomon, Amsterdam 22-05-1881 – Amsterdam 04-01-1963 (82) die er fotografeerde. Vaz Dias was een ondernemend journalist, die in 1904 een persbureau had opgericht – en hij kende fotograaf Ad Regoort, infoAdrianus, geb. Amsterdam 29 januari 1891 – ?. Hij is de jongste van zeven kinderen van een zeeman, later kapitein, en werkte op zijn 18e als kantoorbediende. Hij woonde toen in Den Haag en zou in 1909 weer bij zijn familie gaan wonen, die zich had gevestigd in de gemeente Schoten, ten noorden van Haarlem. Schoten werd in 1927 aan Haarlem toegevoegd op 1 juli 1914 met Toos zou trouwen; zij was 26, hij was 23 jaar oud. Misschien had ze hem leren kennen op de krant; ze werkte inmiddels als journaliste voor het Algemeen Handelsblad, tegenwoordig NRC Handelsblad.
Bij haar huwelijk was Toos’ getuige Adriaan van Tienhoven,infoAdrianus Baltus, Gorinchem 10-05-1888 – Amsterdam, 23-08-1931 (43) schrijver van verhalen voor kinderen en journalist in Den Haag. De ‘tekenaar’ Ad Grimmon was de getuige van Ad Regoort.infoDe getuigen waren, aldus de Amsterdamse huwelijksakte: Adriaan Alphonsus Maria Grimmon, teekenaar, oud dertig jaren en wonende alhier, en Adriaan Baltus van Tienhoven, zonder beroep, oud zesentwintig jaren, wonende te ‘s-Gravenhage Grimmon was in 1913 teruggekeerd uit Argentinië, werkte wederom een periode bij het architectenbureau van Gerrit van Arkel en vervolgens, in 1914, als opzichter/tekenaar bij de Dienst Publieke Werken van de gemeente Amsterdam. Hij woonde in deze periode weer tijdelijk bij zijn ouders aan de Amsterdamse Kerkstraat.
Een maand na het huwelijk van Toos Brondgeest en Ad Regoort brak de Eerste Wereldoorlog uit.info01-08-1914 – 11-11-1918 De behoefte van tijdschriften aan foto’s nam toe tijdens de oorlog en daarom richtten Regoort, Vaz Dias en Theo MoussaultinfoTheodorus Aloysius Maria, Alkmaar 23-10-1888 – Amsterdam 16-10-1974 (85) op 18 januari 1915 de N.V. Vereenigde Fotobureaux op in Amsterdam. Regoort trok zich in 1919 terug uit de onderneming. De relatie met Toos was toen al enkele jaren beëindigd; ze waren op 15 oktober 1915 na een huwelijk van vijftien maanden gescheiden in Amsterdam.infoGegevens ontleend aan aktes gepubliceerd op wiewaswie.nl. na de scheiding vertrok Regoort naar Berlijn. Op 4 oktober 1917 hertrouwde hij in Amsterdam met Maria Helena van Assen
De collectie van de Vereenigde Fotobureaux bevindt zich in het Nationaal Archief en bestaat uit  een kleine 3.000 foto’s, merendeels gemaakt in het buitenland. In 1967 is een monument voor Vaz Dias, als pionier voor het perswezen, bij de naar hem genoemde Vaz Diasbrug aan de Weesperstraat geplaatst. Theo Moussault zou na de Tweede Wereldoorlog samen met Rients DijkstrainfoRients H. 1901-1970 (69) De Groene Amsterdammer heroprichten.

De Dageraad
Meerhuizen werd vanaf 1915 deels gebruikt door een kippenfokker en deels bewoond door kunsthandelaar Aäron VechtinfoElburg 26-04-1886 – Amsterdam 29-03-1965 (78) die zowel in oude als moderne kunst handelde en veel kunstenaars kende. Op de begane grond huisden nog steeds kunstenaars.infoVan Burkom, e-mail 29 juni 2014 Het oude landhuis werd in 1920 gesloopt voor de uitvoering van het door Hein BerlageinfoHendrik Petrus, Amsterdam 21-02-1856 – Den Haag 12-08-1934 (78) ontworpen Plan Zuid. De naam van het Meerhuizenplein, onderdeel van dit plan, verwijst naar het oude landhuis; het stond niet op deze locatie, maar wat verderop langs de Amstel. De woningen aan het Meerhuizenplein werden in opdracht van de socialistische woningbouwvereniging De Dageraad ontworpen door Grimmons voormalige collega’s Michel de KlerkinfoAmsterdam 24-11-1884 – Amsterdam 24-11-1923 (39) (met wie hij bij Ed. CuypersinfoEduard Henricus Gerardus Hubertus, Roermond 18-04-1859 – Den Haag 01-06-1927 (68) had gewerkt) en Piet KramerinfoPieter Lodewijk Amsterdam 01-07-1881 – Santpoort 04-02-1961 (79) (die indertijd ook bij Cuypers werkte, en later eveneens bij de Dienst Publieke Werken). In 2003 ontwierp Liesbeth van der PolinfoAmsterdam 20-01-1959 nieuwbouw voor het Meerhuizenplein.

Huwelijk met Ad Grimmon
Nadat zij was gescheiden van Ad Regoort verliet Toos Brondgeest Amsterdam en woonde ze op verschillende adressen in het Gooi, onder meer in Naarden en Bussum.
In deze jaren woonden steeds meer Amsterdammers in forensengemeenten zoals Bussum of Hilversum; ze konden naar hun werk reizen met de Gooische Stoomtram. Dat deed Ad Grimmon waarschijnlijk ook. Hij was in 1914 bij de gemeente Amsterdam gepromoveerd tot hoofd afwerking gebouwen en in 1915 begonnen aan een cursus Hoger Bouwkundig Onderwijs in de stad.infoGrimmon (1941) Vlak voor de kerstdagen van 1915 had hij een kamer gevonden in de grote villa aan de Amersfoortsestraatweg 6 in Bussum.infoAlgemeen Handelsblad, 23 april 1916 Wellicht had hij in Bussum woonruimte gezocht omdat Toos daar reeds woonde. Vier maanden later, op 23 april 1916 verloofden Ad (33) en Toos (27) zich  in Bussum, ze trouwden op 16 september van dat jaar.infoAlgemeen Handelsblad, 16 september 1916
In 1918 werd Toos besmet met ‘diphterie’, waardoor ze een tijdje in quarantaine verbleef in de gemeentelijke ziekenbarak in Bussum. Van daaruit werkte ze aan haar inzending voor de tentoonstelling voor Kunstnijverheid en Volkskunst in Rotterdam, in aanvulling op de inzending van haar echtgenoot.
Ad en Toos Grimmon bleven nog vijf jaar in Bussum (in)wonen op verschillend adressen: eerst aan de Amersfoortsestraatweg 6,infoDit huis bestaat niet meer, de even zijde van de Amersfoortsestraatweg is gesloopt voor de aanleg van de Rijksweg A1 die van Amsterdam naar Duitsland loopt, later aan de Graaf Florislaan 14 en de Brinklaan 180; in 1918 woonden ze weer aan de Amersfoortseweg 6 totdat ze naar Amsterdam zouden teruggaan.

Algemeen Handelsblad
In de Bussumse jaren was Toos redacteur van de rubriek De Vrouw bij het Algemeen Handelsblad en schreef ze voor De Gooi- en Eemlander. Bij de bijeenkomst van de Bussumse afdeling van de Vereeniging van Huisvrouwen, die op 5 oktober 1918 plaatsvond in Hotel Vlietlaan, Vlietlaan 18, werd zij gekozen tot de nieuwe presidente van het Bussumse Vrouwencomité voor de Distributie. Dat was nadat de voedseldistributie was besproken. Het gezamenlijk inslaan van sla- en sperziebonen was geen succes gebleken, maar de bruine bonen die de Vereeniging op locaties tot in Valkeveen had geplant leverden een goede oogst op. Deze werd verdeeld naar de aandelen die de dames hadden genomen; een deel werd gereserveerd voor minder welgestelde vrouwen. In reactie op het pleidooi van Toos Brondgeest in het Algemeen Handelsblad om de buren beter te leren kennen, zodat men elkaar beter kon helpen, zette de Vereeniging een systeem op voor tweewekelijkse ruilhandel van voedsel en goederen waar geen geld aan te pas kwam. Ook werd besloten te protesteren tegen de lange rijen bij het verkrijgen van levensmiddelenkaarten.infoDe Gooi- en Eemlander, 5 oktober 1918 Toos zette zich vanuit haar nieuwe functie in voor betere leefomstandigheden en pleitte in het laatste oorlogsjaar voor aanleg van elektriciteit, “ook voor de niet-kapitalisten”, die door de schamele distributie van vijf kaarsen per maand al vanaf vijf uur ’s middags in het donker zaten.infoGrimmon-Brondgeest, 26 oktober 1918 Ze deed een oproep tot het inleveren van petroleum aan wie daarvan wat kon misseninfoGrimmon-Brondgeest, 9 november 1918 en schreef over het onderhoud dat het Vrouwencomité met de Minister van Landbouw had over de rantsoeneringen van melk voor baby’s en voedsel voor zieken.infoGrimmon-Brondgeest, 12 november 1918

Opvoeding van de jeugd
De onderwerpen van Toos veranderden na de oorlog. Ze recenseerde het boek Jezus’ leer en verborgen leeven van Frederik van EedeninfoHaarlem 03-04-1860 – Bussum 16-06-1932 (72) in Theosofia, het blad van de Nederlandsche Theosophische Vereeniging.infoGrimmon-Brondgeest (1919) In zijn dagboeken verhaalt Van Eeden over de bezoeken van een mevrouw Grimmon aan zijn woonhuis, in 1920 en 1922, in de door hem opgerichte woongemeenschap, de kolonie Walden in Bussum.infoVan Eeden (1971); de vraag is of dit Toos is geweest. Van Eeden vermeldt dat deze mw Grimmon eerder in Spanje was geweest Bij een lezing in Baarn sprak Toos over opvoeding van de jeugd boven de leerplichtige leeftijd;infoDe Gooi- en Eemlander, 17 januari 1920 in het tijdschrift Autoleven schreef ze een artikel over Feestkleeding van den man.infoAlgemeen Handelsblad, 16 januari 1921

Verhuizing naar Amsterdam
In 1920 verhuisden Toos en Ad Grimmon naar Amsterdam en vonden woonruimte in het bovenhuis van Prinsengracht 789. Daar werd hun zoon FloorinfoFlorent, Amsterdam 03-06-1921 – Augenblae (Schotland) 21-07-1948 (27) in 1921 geboren, een half jaar nadat Toos’ vader Jan Brondgeest was overleden in het Noordwijkse verpleeghuis.
Ad Grimmon gaf in deze jaren leiding aan de afwerking en inrichting van meer en minder prestigieuze publieke gebouwen van de gemeente Amsterdam en ontwierp de inrichting van grote gemeentelijk tentoonstellingen in onder meer het Stedelijk Museum. Hij ontwikkelde zijn eigen meubels in het atelier dat Chris TedersinfoChristiaan Frederik, Amsterdam 04-10-1881 – Amsterdam 22-06-1953 (72) van de gemeente huurde. Deze meubelmakerij lag boven een garage op de eerste twee verdiepingen aan de Korte Leidsedwarsstraat 47 bij het Leidseplein; de tweede verdieping was samengevoegd met nr. 49.infoIn 1939 werd Café Eijlders in de vm garage gevestigd; dit café zit hier nog
Grimmon maakte naam, ook met zijn Plan Grimmon voor kleurharmonisatie en het tijdschrift Verf en Kleur dat hij in dit verband opzette. Daarvan werd slechts één nummer uitgebracht. Dit nummer verscheen in april 1924, een maand nadat hij met Toos en Floor was verhuisd naar de Vondelstraat 98 huis, vlak naast de door Pierre CuypersinfoPetrus Josephus Hubertus, Roermond 16-03-1827 – Roermond 03-03-1921 (93) ontworpen neogotische Vondelkerk. Hier werd hun tweede zoon Vincent geboren, die stierf toen hij negen maanden oud was.infoAmsterdam 11-03-1924 – Amsterdam 20-12-1924 (9 maanden) In ditzelfde jaar overleed ook Toos’ moeder Emma Achternbusch. In november 1925 werd de derde zoon, Rodo, geboren; hij kreeg als tweede naam die van zijn overleden broertje Vincent.infoRodomont Vincent, Amsterdam 07-11-1925 – San Diego (VS) 2006 (93)
Het is denkbaar dat het overlijden van Vincent een zware wissel op Ad Grimmon en Toos Brondgeest heeft getrokken. Nog voordat Rodo één jaar oud was kwam er een einde aan hun relatie; de formele ontbinding van het huwelijk zou pas twaalf jaar later door de rechter worden uitgesproken.
In 1926 verlieten zij het huis aan de Vondelstraat, waar Grimmon wel zijn bureau aanhield. Hij vond tijdelijk woonruimte in Villa El Rancho aan de Van der Helstlaan 22 in Bilthoven en kon na een jaar weer in Amsterdam terecht, op het adres van het atelier van meubelmaker Chris Teders aan de Korte Leidsedwarsstraat 47.

Omzwervingen na de scheiding 
Toos ging met de kinderen naar Den Haag. Daarna heeft ze, volgens het Amsterdamse Bevolkingsregister, met Rodo in Naarden gewoond. Begin 1929 kwamen ze tijdelijk weer naar Amsterdam, adres Volkerakstraat 7, om enkele maanden later naar Weltevreden, een voorstad van Batavia (Jakarta) in het toenmalige Nederlands Oost-Indië te reizen. Misschien bezochten ze daar Toos’ broer George, of reisden ze mee met Ad Grimmon’s jongere broer Bert, die vanwege zijn werk voor de Nederlandsche Rubber Maatschappij, regelmatig van en naar Batavia reisde.infoPassagierslijst Ms Chr Huygens, 8 oktober 1929, Bataviaasch Nieuwsblad 6 november 1929, tweede blad Terug in Nederland, via Den Haag, registreerde Toos zich ‘als geneesheer’ aan de Kortegracht 20 in Amersfoort.infoDe Eembode, 22 juli 1930, pag. 2 In 1931 woonde ze met Floor en Rodo aan de Dalweg 23 in Hilversum.infoDe Gooische Post, 14 november 1931, p. 9. De Hilversumse berichtgeving vermeld dat Toos afkomstig was uit Den Haag, niet uit Amersfoort
Op dit adres was toentertijd Pension Woek gevestigd, een christelijk tehuis voor schoolgaande kinderen; mogelijk had ze de kinderen hier ondergebracht. In het volgende jaar trok Toos met beide zoons in bij schoon- en grootouders Dorothea en Bert Grimmon sr. aan de Ruitersweg 8 in Hilversum.infoDe Gooische Post, 7 juli 1934, p.1 In de jaren dat ze hier woonden werd Floor toegelaten tot de Gemeentelijke HBS in Hilversum.infoAdresboek gemeente Hilversum, 28 september 1932, p. 87 Bert Grimmon sr. overleed in 1935; zijn zoon Bert Grimmon jr. kwam vanuit Nederland Oost-Indië definitief terug naar Nederland en zou bij zijn moeder intrekken. En dus verhuisde Toos weer, eerst naar Loosdrecht en in 1938 naar de Rue Grétry 142 in Luik, België.
Tijdens dit buitenlandse verblijf sprak de Amsterdamse rechtbank, dertien jaar na de onofficiële breuk, de scheiding van Toos Brondgeest en Ad Grimmon uit.infoUitspraak gerechtshof van Amsterdam 6 oktober 1938; de scheiding werd geregistreerd op 5 december 1938 in Bussum. Nederlandsche Staatscourant, 7 januari 1939, p. 4 Aannemelijk is dat Grimmon de scheiding had aangevraagd. In het volgende jaar trouwde hij met Joop van Dijk,infoJohanna Lijsabeth, Maarssen 31-05-1905 – Amsterdam 01-12-1993 (88), huwelijk 6 juli 1939, Persoonskaart A.A.M. Grimmon, akte 6-459 Bevolkingsregister Amsterdam, Stadsarchief) de vriendin met wie hij sinds 1930 samenwoonde en recent het huis aan het Molenpad had verbouwd. Mogelijk had hij Joop in Bilthoven leren kennen; daar was ze dienstbode in de tijd. Misschien werkte ze in El Rancho.

Emigratie naar Canada
In april 1938 vertrok Toos met Floor en Rodo naar de Rue Grétry 142 in Luik, België. In 1939 was ze een korte periode terug aan de Amsterdamse Volkerakstraat, nu op nummer 29, waarna ze via Nederlands-Indië met Rodo emigreerde naar Burnaby, ten oosten van Vancouver, in Canada.infoBevolkingsregister Amsterdam A05907_0327_1461
Floor is, via Zuid-Frankrijk en Portugal, in Jackson, Mississippi Portugal, in Amerika opgeleid als vliegenier om vervolgens te worden uitgezonden naar Canberra, voor actieve dienst in het XVIIIe Squadron van de Royal Australian Air Force R.A.A.F. als onderdeel van de Amerikaanse luchtmacht in het Verre Oosten.
Toos was op 16 augustus 1982 terug in Amsterdam; ze verbleef een tijdje op het adres van de Valeriuskliniek in Amsterdam en overleed een jaar later in Castricum, 95 jaar oud. Misschien heeft ze, evenals Rodo, in Amerika gewoond. Rodo kwam in Californië terecht; hij trouwde, kreeg twee kinderen en bleef er tot zijn dood in 2006 wonen. In 1972 werd hij genaturaliseerd tot Amerikaans staatsburger. Hij ziet er niet naar uit dat hij sinds 1939 in Nederland terug geweest is. Floor kwam twee jaar na de oorlog om het leven tijdens een vliegtuigongeluk, hij werd 27 jaar oud.

© Archief Grimmon

 

Print Friendly, PDF & Email